Wielokulturowość i wielojęzyczność w szkole
Przy Wydziale Anglistyki UAM od 2018 roku działa poznański oddział Bilingualism Matters, z siedzibą główną w Edynburgu. Misją instytucji jest popularyzacja wyników badań dotyczących wielojęzyczności.
Przez wiele lat polskie społeczeństwo, a w konsekwencji polska szkoła były w przeważającej większości jednorodne językowo i kulturowo. Od kilku lat obserwujemy zwiększającą się liczbę uczniów i uczennic z doświadczeniem migracji w rodzimych placówkach, a w związku z wojną w Ukrainie, można założyć, że w każdej szkole i prawie każdej klasie są lub będą uczniowie i uczennice pochodzące z tego kraju. To nowe wyzwanie wymaga zbudowania nowej kompetencji przez polskich nauczycieli, związanej z wypracowaniem umiejętności pracy z uczniami w procesie uczenia się języka polskiego jako drugiego.
Misja MB @Poznań
Jak wiadomo, budowanie kompetencji to proces długotrwały. Jednym z jego elementów jest posiadanie wiedzy na temat dwu- i wielojęzyczności, nauczania dwujęzycznego i procesu uczenia się języka polskiego jako obcego. To również szereg umiejętności związanych między innymi z tworzeniem środowiska uczenia się dla ucznia z doświadczeniem migracji, dostosowywaniem materiałów edukacyjnych, uczeniem specjalistycznego języka nauczanego przedmiotu, budowaniem prostych, zrozumiałych komunikatów, itp.
Ostatnim komponentem jest zbiór określonych postaw, do których w przypadku kompetencji w pracy z uczniem z doświadczeniem migracji zaliczyć można przede wszystkim postawę otwarcia na inne kultury i języki. BM @Poznań stara się wspierać nauczycieli w budowaniu tej kompetencji pozwalającej na zmierzenie się z trudnym zadaniem pracy z uczniami i uczennicami, którzy nie potrafią komunikować się w języku polskim i którzy nierzadko noszą w sobie wojenną traumę.
Wymiana doświadczeń
Zapoczątkowaliśmy już serię spotkań online, podczas których różni eksperci dzielą się swoją wiedzą, doświadczeniem i pomysłami na pracę z uczniem obcojęzycznym. Pierwsze dwa spotkania prowadziła prof. Maria Coady z University of Florida, goszcząca na Wydziale Anglistyki UAM w ramach stypendium Fulbrighta. Prof. Coady, ekspertka w zakresie wielojęzyczności, edukacji wielojęzycznej i polityki językowej, przybliżyła polskim nauczycielom i nauczycielkom możliwości zastosowania graficznej organizacji materiału edukacyjnego oraz podała przykłady organizatorów graficznych, które warto wykorzystać przy różnych poziomach znajomości języka przez uczniów i uczennice, a także opisała wyzwania, jakie mogę pojawiać się przy współdziałaniu z rodzinami uczniów z doświadczeniem migracyjnym, jak np.: bariera językowa, inne wzorce społeczne i kulturowe. Opowiedziała również, w jaki sposób nauczyciele w amerykańskich szkołach zachęcają do współpracy rodziny uczniów z doświadczeniem migracyjnym.
 W przypadku pracy z uczniem z doświadczeniem migracji ważny jest zbiór określonych postaw. Istotnym komponentem jest postawa otwarcia na inne kultury i języki. |
Podczas kolejnego spotkania zastanawialiśmy się, jak uczynić polską szkołę bardziej przyjazną dla uczniów i uczennic z doświadczeniem migracyjnym. Na ostatnim gościliśmy panią Dobrochnę Futro z University of Glasgow, która przedstawiła przykłady wykorzystania sztuki w procesie nauczania języka obcego, odwołując się do doświadczeń szkockich. Prelegentka zwróciła szczególną uwagę na działania dydaktyczne związane ze sztuką w pracy z uczniami wielojęzycznymi. Zaprezentowała też krótko teorię dotyczącą nauczania języka przy pomocy sztuki. Planujemy kolejne spotkania, które pozwolą nauczycielom i nauczycielkom zbudować wiedzę i nabyć umiejętności w zakresie pracy z uczniem wielojęzycznym. |
Szkodliwe mity
W Bilingualism Matters @Poznań mamy świadomość, że kolejną grupą, która wymaga naszego wsparcia są mieszkające w Polsce rodziny z doświadczeniem migracyjnym i uchodźczym, które mogą nie mieć pewności, czy pielęgnowanie języka rodzimego w sytuacji uczenia się języka polskiego przez dziecko w szkole nie będzie zakłócać nauki tego drugiego. Tylko znajomość prawidłowości, zasad i wyzwań stojących przed wychowaniem dwu- i wielojęzycznym pozwoli nie zaprzepaścić szansy na dwujęzyczne wychowanie i płynące z niego korzyści.
Obecnie w polskim społeczeństwie istnieje wiele mitów związanych z dwu- oraz wielojęzycznością. Do najczęściej występujących zaliczyć można błędne przekonanie, że dzieci dwujęzyczne doświadczać będą opóźnień w rozwoju, czego bezpośrednim rezultatem będą na przykład problemy w szkole. Oczywiście, nauczyciele i rodzice powinni mieć świadomość wyzwań związanych z nauczaniem oraz wychowaniem dwujęzycznych dzieci, takich jak na przykład mniejszy zasób słownictwa dzieci dwujęzycznych, przede wszystkim na początkowym etapie nabywania języków, jak również tzw. okres ciszy, w którym dziecko – mimo rozumienia języka – nie mówi w nim. Zjawisko to często błędnie i zbyt pochopnie przypisywane jest występowaniu potencjalnego zaburzenia językowego.
|
Warto natomiast podkreślić, że dotychczasowe badania nad wielojęzycznością pokazały, że dzieci dwujęzyczne wyróżniają się wysokim poziomem świadomości metajęzykowej, co oznacza, że zdają sobie sprawę z tego, że język składa się ze znaczeń, słów oraz dźwięków, które je budują. Wrażliwość na takie właściwości mowy przekłada się na to, że dzieci dwujęzyczne sprawniej nabywają umiejętność czytania, są bardziej świadome relacji między słowami a ich znaczeniami oraz mogą efektywniej przyswoić kolejny język obcy. Co więcej, dwujęzyczność pozytywnie wpływa na rozwój poznawczy oraz psychospołeczny dzieci, które cechuje lepsza koncentracja uwagi, większa zdolność do adaptacji w zmieniających się warunkach oraz szybszy rozwój zdolności pozwalających na wnioskowanie o intencjach i perspektywach innych osób.
|
Dotychczasowe badania nad wielojęzycznością pokazały, |
Wiedza i współpraca
Jednym z głównych celów poznańskiego oddziału jest popularyzowanie wiedzy na temat dwu- i wielojęzyczności w społeczeństwie oraz promowanie edukacji wielojęzycznej. Ośrodek Bilingualism Matters @Poznań zachęca do dyskusji pomiędzy nauczycielami, edukatorami, rodzicami a naukowcami badającymi te zagadnienia, umożliwiając tym samym dzielenie się wynikami badań naukowych nad wielojęzycznością bezpośrednio z osobami, których to zjawisko dotyczy na co dzień. Więcej informacji na temat działalności poznańskiego oddziału Bilingualism Matters można znaleźć na stronie internetowej (http://www.bm.amu.edu.pl/), bądź też kontaktując się bezpośrednio z zespołem Bilingualism Matters @Poznan (Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.). Nagrania i dodatkowe materiały ze spotkań z nauczycielami dostępne są na stronie Wydziału Anglistyki UAM w zakładce Centrum BM@Poznań solidarne z Ukrainą (http://www.wa.amu.edu.pl/).
 |
dr Anna Basińska |