Daj się zagiąć! Origami w pracy nauczyciela
Z jednej kartki można stworzyć wiele niepowtarzalnych rzeczy. Japońska sztuka origami coraz częściej pojawia się w szkole jako ciekawa forma pracy z dziećmi, wpływając na ich wielopłaszczyznowy rozwój.
„Jestem jak kartka do origami.
Złożę się na pół, potem znów na pół i znów,
aż w końcu zmienię się w kogoś zupełnie innego”.
Jodi Picoult, Krucha jak lód
Papierowa sztuka
Origami to inaczej sztuka składania papieru. Po japońsku ori to „składanie”, a kami to „bóg” oraz „papier”. Literę k wymieniono na g w celu ułatwienia wymowy wyrazu. Dziś jest to bardzo znana i popularna na całym świecie technika, w Japonii obecna od najdawniejszych czasów. Uważa się, że sztuka ta pojawiła się najpierw w starożytnych Chinach, gdzie mieszkańcy wykorzystywali ją podczas obrzędów pogrzebowych.
Proste zasady
Główną zasadą origami jest zaginanie papieru wzdłuż prostych linii we wszystkich kierunkach. W ten sposób powstają płaszczyzny, które są nakładane na siebie symetrycznie. Już w IX wieku tworzono rożne formy i kształty z papieru. W tej technice pojawił się również element zabawy – małe dziewczynki bawiły się papierowymi żabkami.
Pierwszy podręcznik na temat sztuki orgiami wydano w 1797 roku w Japonii. Znajdowało się w nim aż czterdzieści dziewięć sposobów na zrobienie żurawia, który jest symbolem życia oraz szczęścia. W Japonii do dziś istnieje legenda, która głosi, że jeśli ktoś złoży tysiąc papierowych żurawi w intencji chorej osoby lub innego, własnego życzenia, to chory wyzdrowieje, a życzenie składającego się spełni.
Origami w szkole
|
Przy poszukiwaniu ciekawych, nietuzinkowych sposobów na zajęcia plastyczne dla dzieci narodził się pomysł, aby wykorzystać właśnie technikę origami. Do wykonania zadania potrzebny jest jedynie papier, niekiedy nożyczki oraz klej. Przy tworzeniu origami nie powinno się używać żadnych narzędzi, jednak na potrzeby dzieci zmodyfikowałam tę technikę. Zawsze zaczynam zajęcia od najłatwiejszych modeli. Dzięki temu uczniowie nie zrażają się niepowodzeniami i od razu widzą pozytywne efekty swojej pracy. Podczas składania papieru dzieci rozwijają umiejętności motoryczne, zwłaszcza te związane z precyzją i dokładnością. Z biegiem czasu wprowadzam coraz trudniejsze formy do składania, co sprawia, że uczniowie doskonalą się w wytrwałości oraz staranności. Precyzja podczas składania papieru jest bardzo ważna, o czym uczniowie mogą się przekonać, porównując swoje prace do wzoru. Staram się tak prowadzić zajęcia, aby nie zniechęcać ich, tylko motywować do osiągnięcia jak najlepszych rezultatów. Nawet gdy zadanie za pierwszym razem nie wyjdzie tak, jak powinno, to zawsze można powtórzyć próbę, wrócić do miejsca, gdzie popełniło się błąd. |
 Podczas składania papieru dzieci rozwijają umiejętności motoryczne, zwłaszcza te związane z precyzją i dokładnością |
Dzięki origami można ocenić, na jakim poziomie jest sprawność motoryki małej u ucznia. Dla mnie, jako wychowawcy, te informacje diagnostyczne są bardzo cenne. Często już pierwsze zajęcia pokazują, z jakimi problemami borykają się dzieci. Obserwując uczniów podczas wykonywania prac, można dostrzec, jak radzą sobie ze skupieniem uwagi, czy potrafią się skoncentrować na kolejnych etapach zadania i wykonać je zgodnie z instrukcją oraz jak reagują podczas niepowodzenia. Myślę, że to są bardzo istotne informacje dla nauczyciela.
Nie tylko plastyka
Origami może być pomocne w wyjaśnianiu różnych dziedzin wiedzy, na przykład matematyki. Tworzenie figur geometrycznych, mozaik czy pudełek wpływa na rozwój wyobraźni przestrzennej. W młodszych klasach uczniowie nazywają figury, wskazują ich boki i wierzchołki oraz zaznajamiają się z terminologią: połowa, ćwierć. Utrwalają rozpoznawanie i nazywanie: prawej strony i lewej strony, a także przyimków: pod, nad, w, obok itp. Dzieci podczas tworzenia danej figury zauważają symetrię.
Z kolei przy okazji wykonywania różnych zwierząt techniką origami można porozmawiać na temat ich funkcjonowania oraz środowiska, w jakim żyją. Tę samą metodę warto wykorzystać w przypadku roślin.
Logika i uważność
Dzieci w trakcie zajęć powinny bardzo skupić uwagę na instrukcji, którą prezentuje nauczyciel. Działanie według pewnego schematu również wpływa na rozwój logicznego myślenia. Zauważalna jest zasada, że aby powstał określony wzór, trzeba wykonać pewne kroki. Nie można ich pominąć, ponieważ nie uzyskamy zamierzonego celu. Cierpliwość to cecha, która powinna być obecna podczas składania papieru. Zauważyłam, że na początku dzieci chcą bardzo szybko wykonać pracę, mieć już gotowe dzieło. Nie mogą sobie wyobrazić, jak z kawałka papieru można stworzyć takie piękne figury. Wydaje im się, że jest to proces bardzo długi i czasochłonny. Jakie jest ich zdziwienie, kiedy po wykonaniu kilku zgięć, pojawia się gotowa forma. Dopiero z czasem uczą się cierpliwości oraz czerpią przyjemność z samego procesu tworzenia. Efekt końcowy jest bardzo ważny, lecz już samo wykonywanie pracy staje się czymś cennym i ciekawym.
|
|
Fabryka kreatywności Mimo, że origami to technika pracy, w której trzeba ściśle trzymać się instrukcji, to nie znaczy, że nie ma w niej miejsca na wyobraźnię oraz twórcze myślenie. Daję uczniom pełną dowolność w ozdabianiu swoich prac, przekształcaniu ich według własnego pomysłu. Zdarza się, że uczniowie, wykonując jedną rzecz, z resztek papieru tworzą coś zupełnie nowego. Realizują dodatkowy pomysł, który zrodził się w ich głowie już przy pracy nad pierwszą formą. Aby jeszcze bardziej wpłynąć na wyobraźnię i kreatywność uczniów, rozdaję im szablony kółek, z których mają stworzyć wymyślony przez siebie obrazek. Wybierają kolory kartek i określają temat pracy. Każde dziecko ma szansę zaprezentować własne dzieło oraz powiedzieć o nim kilka zdań. Składając kolejne elementy kartki, dzieci ćwiczą także pamięć. Origami ma to do siebie, że posługuje się pewnym schematem, co oznacza powtarzalność wielu form. Po kilku próbach dzieci bez problemu zapamiętują i kojarzą, co powinno być dalej. Wiedzą już, że dopiero pod koniec składania forma się zmienia. Origami jest ciekawą techniką treningu pamięci. Widać to zwłaszcza wtedy, gdy uczniowie sami próbują odtworzyć poznaną na zajęciach figurę. |
Technika dla każdego
Origami jest często wymieniane jako technika pracy, która uspokaja i wycisza, szczególnie dzieci nadpobudliwe, a nawet agresywne. Ważne, aby odpowiednio dobrać stopień trudności formy do możliwości dziecka. Jeśli zaproponujemy trudne zadanie, wówczas zamiast wyciszenia pojawią się frustracja i złość. W tym przypadku dziecko musi mieć możliwość sprostania ćwiczeniu, nie może pozostać z poczuciem porażki, przeświadczeniem, że pomimo starań nie udało mu się go wykonać. W origami trzeba podążać za dzieckiem, jego rozwojem oraz możliwościami. Zwiększamy poziom trudności, jeśli zauważymy, że jest na to gotowe, że sobie z tym poradzi i osiągnie sukces. Zauważyłam, że dzieci, które szybciej wykonają prace, chętnie pomagają innym uczniom, udzielają im rad. Wpływa to na integrację grupy oraz scalanie więzi.
Pamiętajmy – w origami nie ma ograniczeń wiekowych, każdy może stworzyć coś pięknego i się przy tym świetnie bawić.
 |
Marta Lipińska nauczycielka edukacji wczesnoszkolnej; pracuje w Szkole Podstawowej nr 1 im. Janusza Korczaka w Komornikach |
Bibliografia:
- Nowatorskie i alternatywne metody w teorii i praktyce pedagogiki specjalnej, pod. red. W. Dykcika, B. Szychowiak, Poznań 2001.
- Yoshida M., Origami, Łódź 1988.
