Zaprojektuj sobie szkołę! O projekcie: School building for better everyday school life [1]

O tym, jak wiele zmian można wprowadzić za rozsądne pieniądze w budynkach szkół partnerskich, uczyła się polska młodzież, współpracując ze swoimi fińskimi, czeskimi, portugalskimi i włoskimi kolegami. 

Dotowany z funduszy unijnych projekt School building for better everyday school life powstał z potrzeby zrozumienia, w jaki sposób budynki szkół europejskich o różnej architekturze wpływają na dobre samopoczucie uczniów, jakość ich uczenia się oraz co w tych budynkach można przy niewielkich nakładach finansowych unowocześnić, aby wyniki edukacyjne i samopoczucie uczniów były lepsze.

Międzynarodowa współpraca

Członkowie zespołu projektowego znali się i współpracowali ze sobą wcześniej na platformie eTwinning. Planowanie projektu rozpoczęły szkoły fińska i portugalska, których nauczyciele już w październiku 2018 r. zdecydowali się spotkać w portugalskim Olhão, aby przetestować pomiary elektronicznej stacji meteorologicznej, kultury bakteryjnej oraz odnaleźć właściwe metody działania wdrożone do późniejszej realizacji zadań. Idee, które wtedy zrodziły się, zostały skonsultowane ze szkołami: czeską i fińską. Do zespołu fińsko-czesko-portugalskiego dołączyli kolejni partnerzy z Polski i Włoch, nawiązując ze sobą kontakty w obszarze inicjatyw KA1.

Szkoła fińska, główny koordynator projektu, podkreślała, że przez dziesięciolecia uczenie się polegało na siedzeniu w ławce szkolnej i słuchaniu nauczyciela, natomiast nowe metody nauczania i uczenia się stanowią dla szkół wyzwania. Głos młodzieży rzadko był brany pod uwagę przy projektowaniu wcześniejszych przestrzeni szkolnych służących procesowi nauki i relaksacji. Postanowiliśmy to wspólnie zmienić. Finalnie, powstał ciekawy produkt - wizja wymarzonej międzynarodowej szkoły, w której mógłby zdobywać wiedzę każdy Europejczyk, pracować każdy kreatywny nauczyciel.

Twórczy bunt

Dlaczego projekt okazał się tak inspirujący dla młodzieży? Przede wszystkim dlatego, że wynikał z potrzeby kreatywnego buntu wobec sztywnych edukacyjnych systemów. Interesujące okazało się samo realizowanie zadań projektowych, kiedy to młodzież badała zależność efektów swojego uczenia się i dobrego samopoczucia od konstrukcji budynków szkolnych. Szybko zauważono, że o ile, wskutek cyfryzacji, dostrzega się wiele dobrych rozwiązań w kontekście metodyki szkolnej, o tyle dążenia do unowocześnienia architektury w istniejących już budynkach szkolnych są hamowane przez brak pieniędzy. Tymczasem, młodzież realistycznie odkryła, że nakład środków nie musi być wysoki, aby móc wprowadzić zmiany.

Trudne początki

Początki wspólnej pracy były jednak trudne. Swoje poszukiwania uczniowie rozpoczęli
w grudniu 2019 r. w Finlandii, próbując za pomocą urządzeń Rasberry Pi i Arduino zbudować nowoczesne stacje meteorologiczne. Okazało się, że nie we wszystkich szkołach umiejętności informatyczne młodzieży oraz znajomość angielskiego słownictwa informatycznego i technicznego były na takim samym poziomie. Na szczęście tym problemom udało się zaradzić. Uczniowie portugalscy  opracowali przewodnik video, w którym krok po kroku tłumaczyli, w jaki sposób należy zbudować stacje meteorologiczne i odpowiednio je zaprogramować. Kolejnym utrudnieniem okazała się pandemia. Zbudowaliśmy już mechanizm pomiarowy, ale szkoły świeciły pustkami. Należało zmodyfikować projekt tak, aby pomiary po powrocie do budynków miały sens. Zdecydowaliśmy się też na opracowanie porównawcze wyników z pomiarów uzyskiwanych podczas pandemii w mieszkaniach/domach uczniów o różnym metrażu w krajach uczestniczących skontrastowanymi z pomiarami wykonywanymi później w budynkach szkół. Ku naszemu zdziwieniu, czasami wyniki uzyskiwane ze stacji meteorologicznej były podobne w przypadku szkół i mieszkań, mimo iż klasy szkolne są bardziej zagęszczone, więc należałoby oczekiwać sporych stałych różnic w zakresie np. mierzonej temperatury, wilgotności czy gęstości powietrza w badanym pomieszczeniu. Inną trudną sprawą była różna jakość sprzętu służącego do natychmiastowego odczytu wyhodowanej kultury bakteryjnej.

W październiku 2021 r. w Liberec uczniowie już „na żywo” przyglądali się swoim budynkom szkolnym oraz przy użyciu programu komputerowego wizualizowali w 3D utworzone wcześniej miniatury szkół. Porównywali również systemy edukacyjne własnych  państw, śledząc ich historie i wypracowując system idealny.

Młodzież ma głos

Listopad 2021 r. to z kolei wizyta partnerów w Polsce. Przedstawiając prezentacje najlepszych sal lekcyjnych oraz pomieszczeń, które wymagają największych zmian, uczniowie wytłumaczyli, czego potrzebują do nauki w zakresie ergonomii. Zaskoczyło nas, nauczycieli, to, że dla młodzieży najistotniejszy jest układ ławek szkolnych, gdyż uczniowie potrzebują więcej samodzielności i niezależności. Nie chcą siedzieć przodem do tablicy i nauczyciela, lecz pracować grupowo przy kameralnie ustawionych stołach, od czasu do czasu kontaktując się z nauczycielem. Oczekują, że będzie oceniany efekt ich samodzielnej pracy, a nauczyciel stanie się facilitatorem i tutorem. Równie zaskakująca była potrzeba zaprojektowania ogrodów zimowych w szkołach czy tzw. żywych zielonych ścian. Zdaniem uczniów istotne są nawet same odgłosy przyrody, jak szum wody czy śpiew ptaków, które pomagają im ochłonąć po trudnej lekcji i nabrać sił przed kolejną. W szkole portugalskiej na życzenie uczniów zamieszkały na przykład koty.

Młodzież podkreślała też potrzebę wyodrębnienia w szkołach stref ciszy i miejsc do samodzielnej nauki innych niż biblioteka czy czytelnia szkolna celem poczucia swojej prywatności.

Projekt podsumowaliśmy  we włoskim Fano i stworzyliśmy dwie wizje szkół: idealnej idei budynku szkolnego (perspektywa subiektywna) oraz wizję szkoły międzynarodowej, w której mogliby uczyć się uczniowie wielu narodowości w każdym państwie.

Korzyści

Wydaje się oczywiste, że uczestnicy projektu  odnieśli wielorakie korzyści z punktu widzenia metodyki nauczania języka obcego. Najważniejszą była możliwość komunikacji w języku angielskim przed, podczas i po odbytych wyjazdach do szkół partnerskich. Uczniowie mieli możliwość ćwiczenia języka angielskiego w różnym środowisku. Prowadząc badania, musieli współpracować ze swoimi rówieśnikami, aby przedyskutować, przygotować i zaprezentować konkretne zagadnienia związane z projektem. Benefitem była możliwość pracy w małych i dużych międzynarodowych grupach, co pomogło pokonać różnice kulturowe. Z drugiej strony dało uczniom także szansę zaprezentować się publicznie w języku angielskim w środowisku międzynarodowym. Kolejny ważny aspekt metodyczny projektu to zanurzenie się w innej kulturze i podświadome przyswajanie języka. Towarzysząc swoim gospodarzom  również po lekcjach, uczniowie poznawali ich rodziny, zwyczaje i kuchnię. Chyba największe zdziwienie u młodzieży wywołał fakt, że we Włoszech uczniowie mają lekcje 6 dni w tygodniu, a trwają one 60 minut. Udział w projekcie podniósł także motywację do nauki. Dzięki projektowi uczniowie zobaczyli, że to, czego uczą się na co dzień, to praktyczne rzeczy, które mogą przydać się w życiu.

„Projekt podsumowaliśmy  we włoskim Fano i stworzyliśmy dwie wizje szkół: idealnej idei budynku szkolnego (perspektywa subiektywna) oraz wizję szkoły międzynarodowej, w której mogliby uczyć się uczniowie wielu narodowości w każdym państwie”.

Metoda CLIL

Projekt okazał się również istotny w świetle metody CLIL (czyli zintegrowanego kształcenia przedmiotowo-językowego opartego na jednoczesnym przekazywaniu treści z dziedziny nauczanych przedmiotów i elementów języka obcego). Uczestnicy wzięli udział w lekcjach z fizyki, chemii, biologii i matematyki w języku angielskim. Mieli możliwość nauczyć się nowych zagadnień  w ramach tych przedmiotów i rozwijali swoje słownictwo z danego zakresu. Język angielski, w którym przeprowadzone zostały lekcje, używany był do wyjaśniania, omawiania, a także do definiowania pojęć, podawania powodów i opinii, wyciągania konkluzji i streszczania. Takie podejście rozwija motywację do nauki i umożliwia szybsze uczenie się.  Po odbytych lekcjach uczniowie przygotowali słowniczek pojęć matematyczno-przyrodniczych, który został zamieszczony na Twinspace. Może on zostać rozbudowany i wykorzystany do następnych zajęć  w ramach zintegrowanej nauki językowo-przedmiotowej.

Wskazówki i realizacje

Szkoły pragnące zaangażować się w realizację podobnych projektów powinny wcześniej zadbać o posiadanie porównywalnej bazy pomiarowej, zwłaszcza do badań kultury bakteryjnej, oraz wyposażyć uczniów w porównywalne umiejętności informatyczne przed przystąpieniem do projektu. W przypadku niemożliwości pozyskania środków można w tym celu nawiązać wcześniej współpracę z uczelnią wyższą.

Uczniowie w trakcie realizacji całego projektu podkreślali, jak wiele korzyści z niego wynieśli. Idee projektu są i będą obecne w pracach szkół także w kolejnych latach. Na przykład w szkole czeskiej w oparciu o pomysł uczniów otworzono zewnętrzną salę lekcyjną Erasmus+, w której już teraz odbywają się zajęcia ze sztuki oraz konwersacje. Ponadto niektórzy dyrektorzy szkół zdecydowali się zmienić plany zarządzania, w tym finansowe,
i zaimplementować niektóre z propozycji uczniów. W większości wypadków uczestnicy projektu byli też członkami samorządów szkolnych, co gwarantuje trwałość i rozwój idei projektowych. W szkole czeskiej zrodziły się także pomysły dalszego wykorzystania stacji pogodowych. Wszystko to sprawia, że możemy mówić o wpływie projektu na kolejne pokolenia młodzieży i długoletnim trwaniu jego idei.

[1] Projekt School building for better everyday school life – odznaczony Krajową i Międzynarodową Odznaką Jakości eTwinning projekt Erasmus+