Z fizyką doświadczaMY

Wraz z rozwojem technologii wzrasta zapotrzebowanie na inżynierów, którzy potrafią projektować i analizować. Fizyka uczy logicznego myślenia, analizowania niestandardowych zagadnień oraz twórczego podejścia do problemów.

Ta „straszna” fizyka!

Cały świat nauk ścisłych opiera się głównie na fizyce, a matematyka stanowi narzędzie pomocnicze. Z tego względu ważne staje się przekazanie wiedzy z zakresu fizyki w sposób zrozumiały i wzbudzający zainteresowanie u młodego człowieka. Fizyka od zawsze budzi strach wśród młodzieży i wydaje się być jednym z trudniejszych przedmiotów. Analizując podstawę programową oraz podręczniki dedykowane nauczaniu w szkole średniej, znajdujemy ogromną ilość materiału naukowego, która zniechęca uczniów.

Siła empirii

Korzystając z mojego doświadczenia pedagogicznego, zauważyłam, że każdy temat musi mieć swoje odzwierciedlenie praktyczne, gdyż w przeciwnym przypadku jest abstrakcyjny i nie pozostaje na długo w pamięci. Oczywiście obliczanie zadań jest ważnym elementem problemów fizycznych, ale musi to mieć ścisły związek z praktyką. Każdy młody człowiek jest ciekawy świata i powinien wiedzieć, że składa się on z nałożenia na siebie wielu zjawisk fizycznych. Na przykład, poruszając temat fal elektromagnetycznych, wspomnieć można o zjawisku powstawania wrażenia barw w naszym mózgu. Uczniowie bardzo chętnie poznają istotę tworzenia się fal rentgenowskich oraz ich zastosowania w życiu codziennym, np. w medycynie. W kontekście tematu fal elektromagnetycznych młodzież z wielkim zainteresowaniem analizuje także działanie kuchenki mikrofalowej, telefonów komórkowych, radia czy też elektrowni jądrowych.

Przy omawianiu każdego tematu uczeń powinien posiąść umiejętność rozwiązywania zadań. Nie mogą one być jednak traktowane jedynie jako przekształcenia matematyczne, ale powinny korelować z danym zjawiskiem fizycznym. Uczniowie entuzjastycznie podchodzą do wykonywania wszelkich doświadczeń, bardzo chętnie pracują w grupach, nagrywając filmiki ze swoich eksperymentów.

 Doświadczenie fizyczne jako zadanie domowe ma też znaczący wpływ na integracje młodzieży. Pozwala uczniom ,,doświadczyć fizyki’’ osobiście, w namacalny sposób. Obserwując młodych ludzi o nieco mniejszych predyspozycjach matematycznych, zauważyłam, że wykonywanie doświadczeń jest dla nich dużą szansą na zdobycie ogólnej wiedzy fizycznej, którą będą mogli wykorzystać w przyszłości. Uczeń powinien zdać sobie sprawę z tego, że fizyka to nie tylko zawiłość wzorów i definicji, ale świat, który go otacza. Aby zrozumieć fizykę, trzeba jej po prostu „doświadczyć”.

Narzędzia interaktywne

Kolejną stosowaną przeze mnie metodą stymulowania uczniów do poznania arkanów fizyki i uatrakcyjnienia metod nauczania jest wykorzystanie narzędzi interaktywnych.  W dzisiejszym świecie tradycyjna tablica i kreda to za mało, aby zachęcić uczniów do aktywnej pracy na lekcji.  W nauczaniu często wykorzystuję więc aplikacje Quizziz oraz Kahoot. Narzędzia te stosuję do podsumowań, gdyż pomagają one gruntownie utrwalić dane zagadnienia fizyki i jednocześnie zmobilizować do pracy uczniów posiadających mniejsze zdolności. Zauważyłam, że licealiści najchętniej tworzą krzyżówki czy też quizy w grupach. Wykorzystanie metod interaktywnych aktywizuje ich, zachęca do współpracy, ale też rywalizacji. Młodzi ludzie niezależnie od osiągniętych wyników zdobywają i utrwalają wiedzę oraz aktywnie uczestniczą w lekcji. Oczywiście zwieńczeniem każdego quizu powinna być nagroda w postaci oceny lub plusów. Uczeń, który odnosi sukces, choćby taki jak dobry wynik w quizie, zyskuje pozytywne doświadczenie i często zmienia swoje podejście do nauki fizyki.   Film i animacja Trzecią bardzo często stosowaną przeze mnie metodą jest prezentacja filmów dotyczących omawianych zjawisk fizycznych, których nie można bezpośrednio zaobserwować. Pozwala ona zbliżyć się uczniowi do niejasnych dla niego procesów fizycznych czy też chemicznych. Wszelkie zjawiska są łatwiej przyswajalne przez uczniów dzięki efektom wizualnym i dlatego wiedza teoretyczna w każdym przypadku powinna być poparta doświadczeniem. W tym celu warto podjąć współpracę z jednostkami naukowymi, które są w stanie zaprezentować laboratoria fizyczne lub chemiczne i pokazać praktyczne zastosowanie omawianych zjawisk.

"Uczeń powinien zdać sobie sprawę z tego, że fizyka to nie tylko zawiłość wzorów i definicji, ale świat, który go otacza. Aby zrozumieć fizykę, trzeba jej po prostu doświadczyć".

QtA

Metoda modelowania dialogów polega na słuchaniu przez nauczyciela uczniów oraz dyskusji w klasie, która ma doprowadzić do rozwiązania problemu, w tym przypadku fizycznego. Nauczyciel pełni rolę coacha, którego celem jest to, aby uczeń samodzielnie doszedł do prawidłowego rozwiązania. Marzena Żylińska w książce Neurodydaktyka. Nauczanie i uczenie się przyjazne mózgowi twierdzi, że zadania polegające na samodzielnym poszukiwaniu rozwiązania silnie pobudzają sieć neuronalną. "Gdy nauczyciel pyta uczniów o ich hipotezy i poważnie traktuje zgłaszane pytania i wątpliwości, gdy interesują go wyrażane przez nich opinie, to jednocześnie przesyła ważną informację: Jesteś dla mnie ważna/ważny, interesuje mnie, co myślisz. Z punktu widzenia mózgu ma to ogromne znaczenie i wpływa na osiągane przez uczniów wyniki".

Ciekawa i twórcza fizyka

Nauczanie fizyki poprzez wykorzystanie odpowiednich metod zachęca uczniów do samodzielnej pracy oraz poznawania świata. Bardzo ważne jest stosowanie narzędzi interaktywnych oraz mobilizowanie uczniów do wykonywania doświadczeń indywidualnych lub grupowych w ramach lekcji oraz zadań domowych. Uważam, że lekcje fizyki powinno się prowadzić zgodnie ze słowami Konfucjusza: "Słyszę i zapominam. Widzę i pamiętam. Robię i rozumiem".

dr inż. Katarzyna Pogorzelec-Glaser nauczyciel fizyki XI LO w Poznaniu