W świecie kamishibai
Świat się zmienia. Wszyscy gdzieś pędzą, spieszą się, nie mają czasu na refleksję i chwilę zadumy. O ile dorośli zwykle sami decydują o takim trybie życia, o tyle dzieci stają się ich mimowolnymi naśladowcami.
Zatrzymaj świat
Już od pierwszych dni życia dzieci bombardowane są szybko zmieniającymi się obrazami, kolorowymi bilbordami czy agresywnymi reklamami. Ich układ nerwowy odbiera bodźce, za którymi nie nadąża. Istnieją jednak takie obrazy, dzięki którym możemy się zatrzymać, pomyśleć, wiele zrozumieć, a także uruchomić wyobraźnię. Ta sztuka – to kamishibai.
Teatr kamishibai narodził się w Japonii około 1930 roku jako technika czytania lub opowiadania. Kami oznacza papier, a shibai - teatr/sztukę. Kamishibai tłumaczy się często jako „papierowy teatr”, czy też „papierowa sztuka” lub „teatr obrazkowy”. Ma on formę teatru ilustracji, prezentowanego przez lektora przy użyciu drewnianej skrzynki. Te trzy elementy są konieczne, by spektakl kamishibai się dokonał, a wraz z nim, by dokonał się kyokan, rozumiany jako radość ze „wspólnego oddziaływania”, poczucie jedności i porozumienia.
Otwórz skrzynkę
Parawan (drewniany lub kartonowy) stanowi serce sztuki obrazkowego teatru. To właśnie za jego pomocą pojawiają się kolejne ilustracje prowadzące widzów poprzez snutą przed nimi opowieść. Tradycyjna rama posiada trzy skrzydła: dwa boczne i jedno otwierające się do góry. Dzięki takiemu rozwiązaniu otwarty parawan wygląda jak teatralna scena. Kolor skrzyni powinien być stonowany i gładki, by nie przyciągać uwagi odbiorców. Ta sama zasada dotyczy nakrycia, przysłonienia się zatem podwyższenia, na którym parawan został umieszczony. Istotną rolę pełnią również ilustracje (książka) kamishibai. Każda z nich to osobna plansza, wysuwa się je z parawanu i przekłada kolejno, jedna po drugiej. Stopniowe odsłanianie się ilustracji wywołuje w odbiorcach narastanie napięcia. Wysunięta plansza zostaje ponownie wprowadzana do parawanu, koncentrując uwagę widzów na kolejnej scenie. Co ważne, plansze są dwustronne: na jednej stronie widnieje ilustracja przeznaczona dla oczu widzów, natomiast na drugiej odpowiedni fragment tekstu, którym posiłkuje się lektor podczas tworzenia narracji. Pierwsza karta teatru to imię i nazwisko autora oraz tytuł opowieści. W ten sposób tworzy się przestrzeń, w której widzowie są gośćmi. Natomiast tytuł utworu pozwala odgadnąć kontekst opowieści. Koniec narracji natomiast wyznacza wypowiedziane słowa „koniec” oraz zasłonięcie parawanu.
Zaurocz widza
Nie bez znaczenia dla papierowego teatru pozostaje postać lektora/prezentera. Jego obecność jest niezbędna, ponieważ dynamizuje przedstawienie i przekazuje przesłanie opowieści. Widok prezentera wprowadzającego planszę potęguje skupienie odbiorców. To zjawisko nazywa się jako „zauroczenie kamishibai”. W celu uniknięcia elementów zaburzających koncentrację najlepiej umieścić parawan na takiej wysokości, by opowiadający miał łatwy dostęp do plansz. Uniknie on wtedy niepotrzebnych, rozpraszających publiczność gestów i dodatkowo zachowa z nią stały kontakt.
| Ważny jest również strój lektora – powinien być prosty, stonowany, bez krzykliwych kolorów i wyrazistych nadruków. Kluczową rolę w spektaklu kamishibai odgrywa sposób prezentacji opowieści. Właściwie odegrana rola przez prezentera pomaga wyzwolić i potęgować kyokan. Zadanie lektora rozpoczyna się jeszcze na długo przed zaprezentowaniem kamishibai. Musi on wybrać tekst opowieści, w którym będzie się dobrze czuł. Osoba opowiadająca korzysta tylko ze swojego głosu (bez mikrofonu, głośnika, czy nagrania), co zbliża ją do odbiorców oraz umożliwia kierowanie ich uwagą i emocjami. Dodatkowo pozwala to na zawieszenie narracji podczas przesuwania planszy, potęgując napięcie i pogłębiając zanurzenie się w opowieść. Widzowie uruchomiają wtedy wyobraźnię i lepiej rozumieją historię oraz losy bohaterów. Lektor zwraca także uwagę, aby nie modulować głosem. Zmiana intonacji przenosi uwagę odbiorców z ilustracji na prezentera, a mimo jego ogromnej roli, to nie on jest tu najważniejszy, a opowieść, którą snuje. |  Parawan (drewniany lub kartonowy) stanowi serce sztuki obrazkowego teatru. To właśnie za jego pomocą pojawiają się kolejne ilustracje prowadzące widzów poprzez snutą przed nimi opowieść. |
Uruchom wyobraźnię
Świat kamishibai jest wyjątkowy. Dzięki swej prostocie skradł serca dzieci i dorosłych na całym świecie. Ta mała drewniana skrzynka pozwala nam przenieść się do innego świata, w którym można zatrzymać się na oglądanym obrazie, uruchomić wyobraźnię i dokonać refleksji. Dzieci mają szansę przeżywać to, na co patrzą, uruchamiać emocje i wyciągać wnioski. Natomiast nauczyciele mogą przekazać ważne, ponadczasowe treści.
 |
Róża Manista - Laskowska |
