Krytyczna analiza informacji kompetencją XXI wieku
Przygotowanie młodych ludzi do funkcjonowania w społeczeństwie informacyjnym jest bardzo ważnym wyzwaniem dla edukacji. Wzmacnianie kompetencji weryfikowania ogólnie dostępnych źródeł staje się pilnym zadaniem.
Obecnie ponad 85% gospodarstw domowych w Polsce ma dostęp do wirtualnego okna na świat. Konsekwencją łatwego pozyskiwania informacji w sieci jest to, że wyszukiwarki internetowe są pierwszym miejscem (często jedynym), w którym szukamy odpowiedzi na nurtujące nas pytania. Wolny dostęp do tysięcy artykułów, podkastów, infografik powoduje, że to na użytkowniku/użytkowniczce internetu spoczywa zadanie krytycznego odbioru audiowizualnych przekazów. Ocena rzetelności źródła wymaga jednak kompetencji i wysiłku, zważywszy na masę zalewających nas komunikatów. Co minutę pojawia się ponad 5 tysięcy twittów i około 140 zdjęć na Instagramie.
Tymczasem polski system oświaty zbyt długo lekceważył pilną potrzebę edukacji medialnej, której zadaniem powinno być przygotowanie do funkcjonowania w nowoczesnym społeczeństwie informacyjnym. Czas to nadrobić.
Krytyczny umysł
Stowarzyszenie Demagog to najstarsza w Polsce organizacja fact-checkingowa, której głównym celem jest poprawa jakości debaty publicznej poprzez dostarczanie obywatelom bezstronnej i wiarygodnej informacji. Zajmuje się również rozpowszechnianiem idei krytycznego myślenia, kształcąc umiejętność odróżniania prawdy od fałszu czy też wskazując narzędzia do weryfikacji źródeł informacji. Prowadzi warsztaty w szkołach i na uniwersytetach oraz realizuje projekt edukacyjny Akademia Fact-Checkingu.
| Punktem wyjścia do rozpoczęcia kampanii edukacyjnej przez Stowarzyszenie było zbadanie społecznej świadomości funkcjonowania w mediach zjawiska fałszywych informacji. Raport Krytyczny umysł zbiera wnioski z badania przeprowadzonego w 2019 roku na reprezentatywnej i losowo wybranej próbie tysiąca Polaków powyżej 15 roku życia[1]. Warto zwrócić uwagę na co najmniej kilka rozpoznań. Aż 80% respondentów stwierdziło, że informacje nieprawdziwe lub zniekształcające rzeczywistość stanowią problem w Polsce. Jednocześnie z pojęciem fake news nie spotkała się prawie połowa badanych. Dla 79,9% młodych ludzi głównym źródłem ich codziennych informacji są media społecznościowe (Facebook, Twitter, Instagram, Snapchat, inne). Co piąta młoda osoba w ogóle nie zastanawia się nad rzetelnością docierających do niej informacji. |  |
Ocena rzetelności źródła wymaga jednak kompetencji i wysiłku,
zważywszy na masę zalewających nas komunikatów.
Co minutę pojawia się ponad 500 tysięcy twittów
i około 55 tysięcy zdjęć na Instagramie.
Zasoby edukacyjne
Stowarzyszenia Demagog umożliwia dostęp do wielu atrakcyjnych narzędzi edukacyjnych do pracy z uczniami nad rozpoznawaniem zjawiska fake news, ale także do samokształcenia nauczycieli/nauczycielek, edukatorów/edukatorek w zakresie fact-checkingu. Na platformie edukacyjnej demagog.org.pl znaleźć można wiele interesujących artykułów, analiz, raportów i podkastów. Do pracy w szkole z pewnością przydatne okażą się poniżej rekomendowane zasoby.
- Kurs Fałszywe informacje. Jak sobie z nimi radzić?[2]
Znajdziemy tu wyjaśnienie, czym jest fake news; jakie są jego rodzaje; jak je rozpoznawać i zgłaszać. Czytelniczki i czytelnicy pisma uzyskają darmowy dostęp do szkolenia, posługując się kodem rabatowym: lepiej.
- Aplikacja Fajnie, że wiesz [3]
Powstała z myślą o nauce poprzez zabawę. Do uruchomienia gry nie jest potrzebna instalacja zewnętrznego oprogramowania, a dobrze znane uczniom środowisko, przybliży im pojęcie fake news i podpowie, jak zweryfikować fałszywe informacje.
- Publikacja Edukacja zdalna. Inspiracje dla nauczycieli i edukatorów[4]
Zawiera zestaw 17 aktywności, które edukują młodzież poprzez przykłady zaczerpnięte z najpopularniejszych portali społecznościowych, jak Facebook, Instagram czy Twitter. Materiały do analizy związane są przede wszystkim z dezinformacją dotyczącą koronawirusa.
- Infografiki z komentarzem[5]
Są to graficzne opracowania podstawowych pojęć związanych z dezinformacją, wyjaśniają jej motywy, mechanizmy i strategie rozpoznawania. Komiksowa forma jest atrakcyjna w odbiorze i klarowana w przekazie.
- Scenariusze lekcji w klasie VII i VIII[6]
Po zrealizowanych zajęciach uczniowie wiedzą, czym jest fact-checking i znają jego etapy, samodzielnie opisują problem fałszywych informacji, odróżniają fakty od opinii, stosują metodę lateral reading w praktyce.
Na nauczycielach spoczywa duża odpowiedzialność za przygotowanie młodych ludzi do funkcjonowania w nowoczesnym społeczeństwie z powszechnym dostępem do różnych źródeł informacji. Jedynie wyposażenie uczniów w umiejętność krytycznego myślenia i nawyk weryfikowania przekazów medialnych może być tarczą przed nieuczciwymi praktykami – kłamstwem, manipulacją, dezinformacją.
 |
Jakub Matla |
[1]Platforma Demagog. Raport krytyczny umysł - Problem fake news w Polsce - Demagog, dostęp 20.12.2021.
[2] Platforma Demagog. Czy potrafisz odróżnić prawdę od fałszu? Przekonaj się!, dostęp 20.12.2021.
[3] https://fajniezewiesz.pl/, dostęp 20.12.2021.
[4] Inspiracje-na-edukacje-zdalna.pdf (demagog.org.pl), dostęp 20.12.2021.
[5] Infografiki-z-komentarzem.pdf (demagog.org.pl), dostęp 20.12.2021.
[6] Scenariusze-lekcji-w-klasach-VII-VIII.pdf (demagog.org.pl), dostęp 20.12.2021.
