Jak przetrwać kryzys?

Rozwód jest doświadczeniem, przez które małżeństwo przechodzi, zmagając się z kryzysem relacji. Pomoc niesiona dziecku w odnalezieniu się w sytuacji niezrozumiałej dla niego, to odpowiedzialne zadanie dorosłych.

Rozstanie zwykle bywa trudne i złożone, a w percepcji każdego uczestnika tej sytuacji inaczej widziane i rozumiane. Gdy zapada decyzja o rozwodzie, należy pamiętać, że jego konsekwencje będą w dużej mierze zależały od tego, w jaki sposób rodzina przejdzie przez to wydarzenie.

Autorka książki Przetrwać burzę. Jak pomóc dziecku, gdy jego rodzina przechodzi kryzys? pomaga odnaleźć się w tej sytuacji. Elżbieta Zubrzycka jest absolwentką biologii i psychologii, doktorem nauk humanistycznych. Doświadczenie zawodowe zdobywała, pracując terapeutycznie z rodzinami i dziećmi w poradni nerwic oraz w Instytucie Psychologii na Uniwersytecie Gdańskim. Jest również założycielką Gdańskiego Wydawnictwa Psychologicznego.

Oczami dziecka

Książka rozpoczyna się opowiadaniem o Małgosi, która obserwuje problemy rodziców, jest świadkiem kłótni i nieporozumień, mniejszej obecności ojca w domu. Zaczyna domyślać się, że rodzice są w kryzysie i boi się, że się rozwiodą. Niepokoje rosną, gdyż nikt z dorosłych nie rozmawia z nią o sytuacji, w jakiej znajduje się rodzina. Dziewczynka próbuje więc samodzielnie poradzić sobie z kryzysem rodziców: stara się ich pogodzić, rozweselić, zadowolić jak najlepszymi ocenami, zbliżyć ich do siebie w trakcie opieki nad nią. Oczywiście, wszystkie te starania są z góry skazane na niepowodzenie. Małgosia w coraz większym stopniu obwinia siebie, ma słabszy nastrój, pojawiają się też myśli rezygnacyjne. Dopiero rozmowa z rodzicami i wyjaśnienie, że kończy się małżeństwo, zaś bycie w roli rodzica nie – zaczyna stabilizować sytuację. Wszyscy uczą się na nowo funkcjonować, radzić sobie ze stratami i czerpać możliwie jak najwięcej dobrych doświadczeń, mimo licznych trudności.

Część adresowana do dzieci kończy się aneksem: Co może zrobić dziecko, by poczuć się lepiej. Przydatne podpowiedzi. Młody czytelnik dowiaduje się m.in. jak ważne jest w tym okresie dbanie o relacje; co zrobić gdy doświadcza się przykrych emocji; jak poradzić sobie ze stratą czy poczuciem winy. Poradnik jest źródłem wiedzy dla dziecka, zawiera także konkretne zadania, ćwiczenia, pytania. Całość kończy się przesłaniem, by zamiast naprawiać rodzinę, dziecko skupiło się na tym, co może zrobić dla własnego poczucia bezpieczeństwa.

Perspektywa dorosłego

Druga część dedykowana jest rodzicom i wychowawcom. Autorka przekazuje wskazówki, co i jak powiedzieć dziecku o rozwodzie, np. jak dobrać słowa, by poinformować o zmianach, ale też zapewnić o miłości i wsparciu. Pomaga przygotować się na trudne pytania i reakcje ze strony dziecka. E. Zubrzycka wskazuje kierunek postępowania, uświadamiając jednocześnie, iż radzenie sobie z tą sytuacją jest procesem, z którym każdy mierzy się w swoim tempie. Mądrze zauważa: Nie ma czegoś takiego, jak rozbita rodzina. Rodziny powstają z miłości, a nie na skutek podpisów na papierze – i ta miłość do dzieci trwa nadal także wtedy, gdy papier zostanie rozerwany na pół (s. 128). Część ostatnia: Rodzina w kryzysie. Kilka inspiracji, jak pomóc dziecku go przetrwać zawiera wyjaśnienia, co przeżywa dziecko, wskazówki, jak je ochronić, ale też informacje prawne dotyczące rozwodu. Książka E. Zubrzyckiej to publikacja uniwersalna. Jest zbiorem wiedzy przekazywanej w przystępny sposób, dopełnionej przykładami i wskazówkami. Najcenniejszym zdaje się ukazanie perspektywy dziecka w sytuacji doświadczania kryzysu i wskazanie możliwości reagowania.

dr Patrycja Wesołowska starszy wykładowca w Zakładzie Podstaw Wychowania i Opieki, Wydział Studiów Edukacyjnych UAM w Poznaniu; pedagog w Zespole Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych nr 1 w Poznaniu