Odważ się na relacje

Edukacja jest jak podróż. Podczas wędrówki kierujemy się intuicją i podążamy za drogowskazami. Poszukując właściwej ścieżki wychowawczej, wybrałyśmy Porozumienie bez Przemocy i Pozytywną Dyscyplinę.

Motywacja

Te właśnie narzędzia stały się pomocne po powrocie z pandemii, kiedy relacje wymagały odbudowy. Odpowiedzią na potrzeby uczniów i nasze stała się innowacja Odważ się na relacje. Porozumienie bez Przemocy i Pozytywna Dyscyplina jako metody wspierające proces wychowawczy.

Na podstawie obserwacji funkcjonowania uczniów w szkole zauważyłyśmy, że nasze klasy potrzebują wsparcia w tworzeniu relacji, rozwiązywaniu konfliktów, budowaniu poczucia własnej wartości, ćwiczeniu samodyscypliny i samokontroli. Rozwiązaniem okazały się dwie metody.  Porozumienie bez Przemocy (Nonviolet Communication, w skrócie: NVC) to teoria sformułowana przez Marshalla B. Rosenberga, określana też Językiem Serca lub komunikacją empatyczną. Jej podstawowym założeniem jest stosowanie czterech kroków: dokonywanie obserwacji, nazywanie uczuć, wyrażanie potrzeb i formułowanie próśb. Druga metoda, nazywana Pozytywną Dyscypliną, jest podejściem skoncentrowanym na rozwiązaniach. Opiera się na założeniu, że ludzie potrzebują poczucia przynależności i znaczenia.

Mówi żyrafa!

W artykule zaproponujemy narzędzia, które sprawdziły się w pracy z uczniami szkoły podstawowej. Pierwsze z nich nosi tytuł: Mówi żyrafa. Żyrafa to ssak z niewyobrażalnie długą szyją i ogromnym sercem, jest symbolem Porozumienia bez Przemocy. Maskotki przedstawiającej to zwierzę używamy podczas rozmów w kręgu, mówiący przekazują ją sobie. Żyrafa przypomina nam, by mówić Językiem Serca. Patrzy także na nas w trakcie lekcji i uważnie słucha, czy w naszych słowach wybrzmiewają obserwacje, uczucia, potrzeby i prośby. Można ją wykorzystać także podczas lekcji wychowawczych, by rozmawiać z uczniami o podstawach NVC. Omawiamy metaforyczne znaczenie części ciała żyrafy. Długa szyja pozwala za zachowaniami dostrzec potrzeby. Długi, giętki i mocny język umożliwia przeżucie kolców bez narażania się na zranienie - żyrafa potrafi przekształcić krytykę i agresję na słowa budujące relacje. Wielkie serce daje innym empatię. Kopyta są twarde i używane tylko do obrony.   Czego potrzebujemy? Za wszystkimi naszymi zachowaniami stoją potrzeby, które są uniwersalne. Spójrzmy z ciekawością na to, czego potrzebujemy. W tym ćwiczeniu uczniowie tworzą odciski swoich dłoni, a następnie przy każdym palcu zapisują ważną dla nich potrzebę. Przed wykonaniem ćwiczenia warto rozdać klasie listę potrzeb zapisanych językiem dziecka.

„Żyrafa to ssak z niewyobrażalnie długą szyją i ogromnym sercem, jest symbolem Porozumienia bez Przemocy. Maskotki przedstawiającej to zwierzę używamy podczas rozmów w kręgu, mówiący przekazują ją sobie. Żyrafa przypomina nam, by mówić Językiem Serca”.

Tajemnicza skrzynia

Skrzynia  Proszę, przepraszam, dziękuję  pozwala rozpocząć rozmowę w klasie. Do specjalnie przygotowanej skrzyni, którą uczniowie mogą wykonać podczas lekcji wychowawczej, wrzucamy anonimowe karteczki zawierające odpowiedzi na pytania:

1. O co proszę konkretną osobę, klasę lub nauczyciela?
2. Za co chcę przeprosić i kogo?
3. Za co chcę podziękować? Za co jestem wdzięczny/a?

Karteczki mogą być anonimowe lub podpisane, zależy to od nadawcy wiadomości. Obowiązkowe jest dbanie o kulturę języka. Z czasem uczniowie nauczą się także formułować swoje komunikaty zgodnie z zasadami NVC. Ważne jest, aby na początku nauczyciel ustalił reguły używania skrzyni i przypomniał zasady relacyjnej komunikacji.

Dziennik wdzięczności

Dziennik wdzięczności to notes, który zakłada indywidualnie każdy z uczniów, jego celem jest rozwijanie praktyki wdzięczności. W notesie znajdą się odpowiedzi na pytania zaproponowane przez Instytut Edukacji Pozytywnej:

• Co dobrego spotkało mnie dzisiejszego dnia?
• Co dobrego wniosłem/am do świata?
• Jak wyglądał mój dzień?
• Jak oceniam swoje zachowania?
• Jakie błędy danego dnia popełniłem/am?
• Co zrobić, żeby nie popełniać tych błędów?
• Kto może mi pomóc?
• Co dobrego robią ludzie dookoła mnie?

Ważna jest regularność związana z prowadzeniem dziennika oraz możliwość dobrowolnego podzielenia się przez uczniów swoimi zapiskami.

Czy warto się odważyć? Efekty naszej innowacji tworzą długą i pozytywną listę: wzmocnienie poczucia przynależności do grupy społecznej, rozwój umiejętności pracy w grupie, nabycie umiejętności wyrażania siebie, wzmocnienie poczucia kompetencji i własnej wartości, wzrost samoakceptacji, kształtowanie postaw tolerancji, zwiększenie poziomu zaufania, wrażliwość na los innych, możliwość odkrycia i rozwoju własnych talentów. Okres dojrzewania łączy się z zmianami, fizycznymi, społecznymi i emocjonalnymi. Zdarza się, że młodzież doświadcza wtedy kryzysu, poczucia zagubienia, wątpi w swoje możliwości. Innowacja Odważ się na relacje pomogła uporać się z emocjami, otworzyć na potrzeby i uczucia innych, wzmocnić poczucie własnej wartości. Pokazała, że podstawą relacji jest komunikacja oparta na wzajemnym szacunku i chęci zrozumienia drugiej osoby.

	Róża Andrzejczak nauczycielka przedmiotów science. Pasjonatka straszyków, zajęć w terenie i wystrzałowych (dosłownie i w przenośni) eksperymentów.
	Marta Guner nauczycielka języka polskiego i tutorka. Pasjonatka sztuk kreatywnych. Nauczycielka z otwartym umysłem i sercem na dłoni.

Bibliografia:

,,Komunikacja bez przemocy”,  materiały z kursu zorganizowanego przez Instytut Edukacji Pozytywnej.
Jane Nelsen, Lynn Lott i Stephen Glenn, Pozytywna Dyscyplina w klasie, przeł. A. Milik, Milanówek 2019.
Jane Nelsen, Pozytywna Dyscyplina, przeł. A. Czechowska, A. Rosiak, Warszawa 2015.
Marshall B. Rosenberg, Porozumienie bez przemocy. O języku serca, przeł. M. Markocka-Pepol, M. Kłobukowski, Warszawa 2016.
Zofia Aleksandra Żuczkowska, Dialog zamiast kar, Podkowa Leśna 2015.