Diagnoza, dokumentacja i empatia...
Czym są specjalne potrzeby edukacyjne? Są to potrzeby uczniów, którzy mają trudności w nauce, ale też uczniów wybitnie zdolnych – każdy z nich powinien otrzymać wsparcie. Dlatego też wiedza nauczyciela, jak pomóc uczniowi, by sprostał wymaganiom, jest bardzo ważna.
Pragnę podzielić się moim doświadczeniem i przekazać najważniejsze informacje na temat pracy z dzieckiem o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Jestem nauczycielem edukacji i wspomagania osób ze spektrum autyzmu, w tym z zespołem Aspergera, oligofrenopedagogiem, pracowałam jako nauczyciel wspomagający w szkole podstawowej, gimnazjum i w liceum oraz pełniłam funkcję wychowawcy.
Diagnoza i dokumenty
Podstawą pomocy dziecku o specjalnych potrzebach edukacyjnych jest rozpoznanie jego problemu, czyli diagnoza, dlatego ważna jest obserwacja uczniów pod kątem ich funkcjonowania na lekcjach, podczas przerw, zwrócenie uwagę na zachowanie w grupie i postępy w nauce. Pierwsze niepokojące objawy najczęściej zauważają nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej, którzy rozmawiają o tym z rodzicami i sugerują zdiagnozowanie dziecka. Diagnozą na wniosek rodzica/opiekuna prawnego zajmują się poradnie psychologiczno-pedagogiczne lub lekarze specjaliści, a w przypadku ucznia wybitnie zdolnego – uczący go nauczyciele lub rodzice/opiekunowie prawni.
W celu ułatwienia rozpoznania i postawienia rzetelnej, pełnej diagnozy wychowawca pisze opinię o uczniu dla poradni psychologiczno-pedagogicznej (uzupełnia odpowiedni druk). Po zdiagnozowaniu problemu poradnie psychologiczno-pedagogiczne wydają, dla uczniów wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy, orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub opinię.
Orzeczenia dotyczą uczniów:
- niepełnosprawnych: niesłyszących; słabosłyszących; niewidomych; słabowidzących; z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją; z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym; z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera; z niepełnosprawnościami sprzężonymi;
- niedostosowanych społecznie,
- zagrożonych niedostosowaniem społecznym.
Opinie natomiast dotyczą uczniów:
- z ADHD,
- z poważnymi zaburzeniami w komunikowaniu się,
- ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się: dysleksją, dysgrafią, dyskalkulią.
Z kolei diagnoza od lekarza specjalisty dotyczy uczniów z chorobami przewlekłymi lub niepełnosprawnością ruchową, które wpływają na specjalne potrzeby uczniów i obligują nas do udzielania pomocy. Są to:
- cukrzyca,
- padaczka,
- astma,
- hemofilia
Należy pamiętać, że u uczniów z wyżej wymienionym problemami często występuje:
- słaba kondycja psychofizyczna,
- zaburzona możliwość uczenia się,
- deficyt koncentracji uwagi,
- i inne trudności w zależności od zdiagnozowanego problemu.
Obowiązki szkoły
Szkoła po otrzymaniu orzeczenia, opinii lub informacji od lekarza specjalisty o potrzebie kształcenia specjalnego ma obowiązek zapewnić uczniowi:
- realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu/opinii,
- odpowiednie warunki do nauki, sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne dostosowane do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów,
- pomoc psychologiczno-pedagogiczną,
- dodatkowe zajęcia wg zaleceń, m.in.: rewalidacyjne, resocjalizacyjne, socjoterapeutyczne, prowadzone przez nauczycieli/specjalistów posiadających odpowiednie kwalifikacje,
- integrację uczniów z rówieśnikami (uczniowie o specjalnych potrzebach edukacyjnych mogą uczyć się w każdej klasie, nie tylko w integracyjnej),
- przygotowanie do samodzielności w życiu dorosłym.
Po otrzymaniu dokumentów o potrzebie kształcenia specjalnego dyrektor szkoły powołuje zespół składający się z: nauczycieli uczących ucznia, wychowawcy, nauczyciela wspomagającego (jeżeli jest wymagany), pedagoga, psychologa oraz logopedy szkolnego (jeżeli jest wymagany) i rodziców/opiekunów prawnych dziecka. Należy pamiętać, że rodzice/opiekunowie prawni najlepiej znają dziecko i mogą wnieść najwięcej potrzebnych informacji.
Współdziałanie
Pracę zespołu koordynuje pedagog szkolny lub (najczęściej) wychowawca ucznia. Zespół ma obowiązek zapoznać się z otrzymanym dokumentem, na podstawie którego trzeba objąć ucznia odpowiednią pomocą i wspierać/wspomagać go, zwracając szczególną uwagę na zalecenia/ wskazówki, ponieważ są one drogowskazem wskazującym, jak pracować z osobą o specjalnych potrzebach edukacyjnych.
Na przykład dla ucznia słabowidzącego są następujące zalecenia: tablica powinna być matowa, żeby nie odbijała światła, uczeń powinien być posadzony blisko tablicy, żeby dobrze widział, co na niej jest zapisywane, należy mu zapewnić podręczniki i karty pracy z powiększoną czcionką. Wszystkie te zalecenia powinny być stosowane w pracy z dzieckiem.
Dodatkowo wychowawca umieszcza w dzienniku zalecenia z poradni psychologiczno-pedagogicznej, które zostają ukryte w specjalnym znaczku, umieszczonym przy nazwisku dziecka na liście obecności, a stają się widoczne po kliknięciu w ów znaczek. Jest to potrzebne, gdy np. lekcję prowadzić będzie nauczyciel pełniący zastępstwo, nieznający problemów ucznia. Każdy pracujący w szkole wie, że ten znaczek dotyczy dziecka objętego dodatkowym wsparciem.
IPET, PDW, WOPF
Po zebraniu wszystkich potrzebnych informacji o dziecku zespół powinien opracować dla ucznia:
- z orzeczeniem: Indywidualny Program Edukacyjno–Terapeutyczny (IPET) na dany etap edukacji,
- z opinią lub ze szczególnymi zdolnościami: Plan Działań Wspierających (PDW).
W IPET i PDW muszą być ujęte: cele, zaplanowane działania, formy i metody pracy, zakres dostosowania edukacyjnego/programowego, działania wspierające rodziców. Dodatkowo w IPET powinien być określony zakres współpracy specjalistów, nauczycieli z rodzicami, ujęte zajęcia socjoterapeutyczne, rewalidacyjne lub inne w zależności od indywidualnych potrzeb oraz formy i sposoby udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
Z kolei specjaliści według wskazań umieszonych w orzeczeniu/opinii opracowują Program zajęć indywidualnych/rewalidacyjnych i w oparciu o niego prowadzą zajęcia, dokumentując swoją pracę w dzienniku zajęć (w zależności od potrzeb i placówki, można też opracować, jeżeli jest taka potrzeba Program zajęć resocjalizacyjnych).
IPET i PDW należy weryfikować pod względem skuteczności podjętych działań i w razie potrzeby modyfikować. Dokonuje tego zespół podczas ustalonych spotkań. Ewaluacja efektów pracy jest ważnym elementem mającym wpływ na dalsze postępowanie w pracy z uczniem o specjalnych potrzebach.
|
Ponadto należy monitorować pracę, postępy, problemy ucznia w Arkuszu Wielospecjalistycznej Oceny Pracy i Funkcjonowania ucznia (WOPF). W mojej placówce odbywa się to 2 razy w roku szkolnym: na zakończenie półrocza i na koniec roku szkolnego (takiej oceny trzeba dokonywać przynajmniej raz w roku). Wszyscy nauczyciele i specjaliści pracujący z uczniem opisują we wspomnianym dokumencie swoje spostrzeżenia na temat postępów i problemów ucznia oraz podają wskazówki do dalszej pracy. Dodatkowo nauczyciele przedmiotowi dla dzieci posiadającymi orzeczenia z poradni psychologiczno-pedagogicznej opracowują dostosowania wymagań edukacyjnych, które pozwolą tym uczniom sprostać wymaganiom programowym. Powyżej wymienione dokumenty mają służyć pomocy dziecku, więc nie chodzi o to, żeby były rozbudowane, tylko przedstawiały najważniejsze informacje i konkretne oddziaływania. Każda placówka może stworzyć swój własny IPET czy arkusz WOPF. |
 |
Najważniejsze: empatia
Wszystkie działania sprzyjające dziecku o specjalnych potrzebach mają wpływ na podniesienie efektywności kształcenia wymienionych przeze mnie uczniów, dlatego oprócz opisanych obowiązkowych zadań stawianych nauczycielom w tym zakresie, moim zdaniem, ważne jest też zrozumienie problemów i potrzeb ucznia, empatia oraz otwartość na innych. Pomaganie potrzebującym nie powinno wynikać z przepisów, prawnych uregulowań, ale być czymś oczywistym, wypływającym z wrażliwości nauczycieli na potrzeby dzieci/wychowanków.
Wspomnę jeszcze, że 19 lipca 2019 r. weszła w życie ustawa o zapewnieniu dostępności osobom o specjalnych potrzebach, która obliguje nas do dostosowania obszarów: architektonicznego, cyfrowego i informacyjno-komunikacyjnego. Ponieważ dodatkowo pełnię zadania koordynatora ds. dostępności w SP8 w Mielcu, to na stronie szkoły umieściłam wymagane ustawowo druki, można się z nimi zapoznać i na nich wzorować. Link do strony: http://zso1.home.pl/autoinstalator/wordpress1/?page_id=618
 |
mgr Joanna Leśniowska |
