Nie marnuj jedzenia!
Z otrzymanych danych wynika, że tygodniowo w każdym polskim gospodarstwie domowym wyrzuca się średnio 3,9 kg żywności. Aby efektywnie przeciwdziałać marnowaniu żywności, potrzebna jest edukacja.
Ewa Superczyńska: Sprawy żywienia są bliskie każdemu z nas. Przedmiotem zainteresowań pani Profesor jest problem marnotrawstwa jedzenia. Jakie cele zakładał projekt badawczy, w którym Pani uczestniczyła?
prof. Danuta Kołożyn-Krajewska: Projekt Opracowanie systemu monitorowania marnowanej żywności i efektywnego programu racjonalizacji strat i ograniczania marnotrawstwa żywności (PROM) był realizowany w ramach programu GOSPOSTRATEG, finansowanego przez NCBiR. Liderem działania była Federacja Polskich Banków Żywności, partnerami: Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa i Polskie Towarzystwo Technologów Żywności. Celem projektu było wzmocnienie instytucji publicznych w zakresie zarządzania polityką publiczną oraz opracowanie strategii racjonalizacji strat i ograniczania marnotrawstwa żywności.
Do jakich obszarów tematycznych odnosił się projekt?
Celami szczegółowymi w badawczej fazie projektu były: oszacowanie strat i marnotrawstwa żywności w Polsce, opracowanie modelu monitoringu strat i marnotrawstwa żywności na potrzeby sprawozdawczości krajowej i unijnej, ocena możliwości ograniczania marnotrawstwa żywności w przedsiębiorstwach, gastronomii oraz przez konsumentów na poziomie krajowym i lokalnym, opracowanie założeń monitoringu redystrybucji żywności na cele społeczne. W drugiej fazie zastosowania projektu w praktyce cele koncentrowały się na: opracowaniu krajowej strategii ograniczania strat i marnotrawstwa żywności, budowaniu pro-aktywnych postaw społecznych i kapitału społecznego wokół kampanii Nie marnuj jedzenia, wdrożenie monitoringu redystrybuowanej żywności na cele społeczne w ramach sprawozdawczości krajowej i unijnej, przygotowaniu studium wykonalności minigiełdy darowizn żywności oraz pilotażu procedury MOST w pięciu przedsiębiorstwach.
Jakie są najczęstsze przyczyny marnotrawienia żywności?
Do strat i marnotrawstwa żywności dochodzi na wszystkich etapach łańcucha żywnościowego od pola do stołu. Otrzymane wyniki wskazują, że produkcja podstawowa (rolnicza) odpowiada za ok. 15% marnowanej żywności w całym łańcuchu, przetwórstwo jest odpowiedzialne za zbliżony poziom strat – 15,5%. Niewielka ilość, w stosunku do pozostałych ogniw, marnuje się podczas transportu i magazynowania – 0,65%. Najwięcej żywności marnują konsumenci, aż 60% wyrzucanej żywności pochodzi z gospodarstw domowych. Najczęściej wskazywanym powodem wyrzucania żywności przez konsumentów jest jej zepsucie. Jako kolejne powody marnowania żywności były wskazywane: przeoczenie daty ważności, przygotowanie zbyt dużej ilości jedzenia i zbyt duże zakupy. Aż 62,9% Polaków deklaruje, że z różną częstotliwością wyrzuca pieczywo, świeże owoce, warzywa (tzw. nietrwałe, takie jak: sałata, rzodkiewka, pomidory, ogórki), wędliny i napoje mleczne.
.png)
Aż 62% Polaków deklaruje, że z różną częstotliwością (często, czasami, rzadko) wyrzuca pieczywo. Na kolejnych pozycjach znajdują się świeże owoce (57,4%), warzywa nietrwałe typu sałata, rzodkiewka, pomidory, ogórki (56,5%), wędliny (51,6%) oraz napoje mleczne (47,3%).
Proszę określić skalę marnotrawstwa żywności w Polsce na tle Unii Europejskiej?
Z badań, analiz i szacunków przeprowadzonych przez zespoły badawcze IOŚ-PIB i SGGW wynika, że w Polsce marnuje się 4 840,946 tys. ton żywności. Jednak nie wszystkie sektory zostały objęte badaniami, a w ogniwach transportu, handlu i gastronomii szacunki mogą być niepełne, ze względu na zbyt małą próbę badawczą i trudności z pozyskaniem wiarygodnych danych. W Polsce do momentu realizacji projektu dane dotyczące skali, przyczyn i rodzaju marnowanej żywności nie były zbierane ani monitorowane. Według jedynych dostępnych szacunkowych danych Eurostatu z 2006 roku marnowało się 9 milionów ton żywności rocznie i Polska znajdowała się na piątym miejscu pod względem marnowania żywności wśród krajów europejskich.
Co każdy z nas może zrobić, aby maksymalnie ograniczyć marnowanie żywności?
Z otrzymanych danych wynika, że tygodniowo w każdym polskim gospodarstwie domowym wyrzucano średnio 3,9 kg żywności (części jadalne i niejadalne), bez części niejadalnych 2,5 kg. Kluczowymi czynnikami sprzyjającymi wyrzucaniu żywności są nieodpowiednie przygotowanie się do zakupów i same zakupy. Tylko czterech na dziesięciu dorosłych Polaków przed zakupami ma w zwyczaju sprawdzenie zawartości lodówki czy przygotowanie listy niezbędnych towarów. Liczna grupa konsumentów przyznaje się do regularnego nabywania produktów, których wcześniej nie planowała oraz robienia zakupów na zapas. Jednocześnie połowa Polaków przyznaje, że nigdy nie kupiła tych, które są pełnowartościowe, ale trochę gorzej wyglądają, np. małych, niekształtnych warzyw bądź owoców lub przechowywanych w zdeformowanych opakowaniach. Tylko 30% naszego społeczeństwa przyznaje, że regularnie układa produkty w szafce/lodówce, uwzględniając ich daty ważności, tj. najbliżej te produkty, które tę datę mają najkrótszą (FIFO first in – first out, czyli pierwsze weszło – pierwsze wyszło). I ostatnie, ale nie najmniej ważne: konsumenci nie rozróżniają dwóch rodzajów dat znajdujących się na etykietach opakowanych produktów – daty przydatności do spożycia (należy spożyć do) i daty minimalnej trwałości (najlepiej spożyć przed).
Co mogliby zrobić nauczyciele, aby zwiększyć świadomość uczniów w zakresie tego problemu?
Wyniki wskazują jednoznacznie na największy – 60% udział gospodarstw domowych w marnowaniu żywności, natomiast produkcja i przetwórstwo żywności to łącznie 30%. Szacunki te podpowiadają kierunki działań, które powinny być podejmowane w Polsce, aby w sposób efektywny przeciwdziałać marnowaniu i stratom żywności. Jest to przede wszystkim edukacja, za którą odpowiedzialni są m.in. nauczyciele. Można zacząć np. od Dziesięciu zasad przeciwdziałania marnotrawieniu żywności.
 |
prof. dr hab. Danuta Kołożyn-Krajewska |
 |
Ewa Superczyńska |
