Właściwa poprzeczka

We współczesnej szkole każda klasa jest na swój sposób ciekawa, nie pozwala nauczycielowi na rutynę, wymaga poszukiwania dróg dotarcia do grupy, a także do każdego ucznia z osobna. Wyzwanie jest tym większe, jeśli w klasie mamy uczniów o zróżnicowanym potencjale.

Od teorii

Nie tylko zdolności i odmienne tempo pracy różnicują uczniów. Czynników indywiduum jest znacznie więcej, np.: doświadczenia, motywacja, zainteresowania, środowisko pozaszkolne. Jak więc prowadzić lekcje, aby dotrzeć do każdego ucznia? Jednym ze sposobów pracy z klasą może być opracowywanie zadań w oparciu o  taksonomię Blooma. Dla przypomnienia zamieszczam model, prezentujący sześć poziomów w sferze kognitywnej.

ZAPAMIĘTYWANIE, czyli przypominanie sobie faktów, podstawowych pojęć. Tutaj mogą pojawić się takie polecenia, jak: nazwij, odszukaj, przyporządkuj, zlokalizuj, rozpoznaj.

ROZUMIENIE wiąże się z wyjaśnianiem, interpretowaniem, parafrazowaniem, podsumowaniem, dyskusją, wnioskowaniem.

ZASTOSOWANIE, czyli wykorzystanie informacji w nowej sytuacji. Dlatego na tym poziomie uczniowie mogą zrobić wykres, ilustrację, przedstawić alternatywne rozwiązanie.

 ANALIZOWANIE to umiejętność zauważenia połączeń między ideami. Na tym poziomie uczniowie mogą, np. dekonstruować, porównywać, wskazywać przyczyny.

OCENIANIE polega na krytycznym analizowaniu informacji, czyli np. szukaniu błędów, weryfikowaniu, hipotetyzowaniu.

TWORZENIE to wykorzystanie informacji do stworzenia czegoś nowego. Zatem uczniowie tworzą, nowe, oryginalne prace.

W oparciu o Taksonomię Blooma można indywidualizować pracę na każdych zajęciach bez względu na nauczany przedmiot.

Od uczniów niezaznajomionych z lekcją można wymagać wykonania zadań na niższych poziomach: zapamiętywania i rozumienia.  Uczniów z pewnym poziomem biegłości można by poprosić o zastosowanie i przeanalizowanie treści. Uczniowie, którzy mają wysoki poziom biegłości, chętnie wykonają zadania w obszarach oceniania i tworzenia.

Poprzez rozpoznanie

Indywidualizowanie procesu dydaktycznego wymaga od nauczyciela dobrej znajomości możliwości, zainteresowań czy osobowości uczniów. Przed przystąpieniem do podziału zadań warto zastanowić się, którzy uczniowie będą dobrze pracować na poszczególnych poziomach. Chodzi nie tylko o to, by zadaniom sprostali, ale też, by były one wystarczająco ambitne. Warto rozważyć, czy uczniowie powinni pracować samodzielnie czy w grupach.

Do praktyki

Lekcja powtórzeniowa może być okazją do zastosowania opisanej koncepcji indywidualizowania pracy. W swojej praktyce w ten sposób przeprowadziłam powtórkę z rodzajów zdań złożonych w klasie ósmej. Uczniowie pracowali w sześciu grupach: 1a, 1b, 2a, 2b, 3a, 3b. Grupy nie muszą być równoliczne.  Może to być praca indywidualna. Ważne, aby uczniowie otrzymali informację zwrotną w postaci oceny  czy to wyrażonej stopniem szkolnym, czy kształtującej. Jeśli zdecydujemy się ocenić wybrane osoby, wówczas koniecznym jest omówienie rozwiązań na forum klasy.

Zadania dla grup 1a, 1b

1. Połącz spójniki z odpowiednimi typami zdań współrzędnie złożonych.
2. Nazwij podane zdania podrzędnie złożone, korzystając z określeń zamieszczonych w ramce.
3. Na wzór podanych zdań ułóż własne przykłady.

Zadania dla grup 2a, 2b

1. Przekształć podane zdania pojedyncze na wskazane typy zdań złożonych.
2. Do każdego nowo powstałego zdania narysuj wykres.

Zadanie dla grup 3a, 3b

1. Zredaguj list do koleżanki/kolegi, w którym zachęcisz do przeczytania lektury Kamienie na szaniec Aleksandra Kamińskiego.
2. Zastosuj wymienione typy zdań złożonych. Oznacz je wskazanymi kolorami.

Kwestią dowolną pozostają warianty kart pracy: indywidualne, jedna dla każdej grupy, papierowa, zamieszczone w Classroom.

Wariant literacki Trzy poziomy zadań z powodzeniem można zaproponować na wstępnym etapie omawiana lektury. Dla przykładu do powieści  W pustyni i w puszczy  Henryka Sienkiewicza przygotowałam następujące zadania: a) poziom 1 Zaznacz  na mapie (dajemy wydruk) punkty na trasie ucieczki Stasia i Nel. b) poziom 2 Opracuj słownik pojęć występujących w powieści W pustyni i w puszczy. c) poziom 3 Wejdź w rolę przewodnika i opowiedz o trzech miejscach, w których przebywali Staś i  Nel. Wykorzystaj  znajomość lektury oraz informacje o współczesnym stanie tych miejsc.

Konsekwencje

Zróżnicowana klasa wymaga różnicowania procesu, czego konsekwencją jest zróżnicowany produkt, np.: folder reklamowy, słowniczek, uzupełniona mapa czy rysunek. To oczywiste. Istnieje jednak niebezpieczeństwo, że w perspektywie ucznia zróżnicowanie  przerodzi się w hierarchiczność klasy. Dlatego może warto czasami pozostawiać uczniom wybór pomiędzy zadaniami z różnych poziomów. Mogą nas zaskoczyć, rewidując nasze wcześniejsze rozpoznanie.

Agnieszka Ślaska-Ryczaj nauczycielka języka polskiego w Zespole Szkół Urszulańskich w Poznaniu

Źródła:

Kłosiński, Taksonomia Blooma jako strategia efektywnej nauki, online: https://jaksieuczyc.pl/taksonomia-blooma/, dostęp: 10.09.2023

Praca z uczniem. Zróżnicowana klasa, oprac. dr Magdalena Śniegulska, Magdalena Jurewicz