Mindfulness – uniwersalność metody

Uważność to naturalna zdolność, którą posiada każdy z nas, ale zapominamy o niej w pędzie życia i rozproszeniu codziennymi problemami. Pielęgnujmy tę umiejętność w dzieciach, które intuicyjnie z niej korzystają.

Skuteczność i prostota

O programie Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR) świat dowiedział się pod koniec lat 70. Jon Kabat Zinn opracował go dla osób cierpiących na chroniczny ból, ale także z myślą o zaburzeniach psychicznych. Metoda polega na uważnym doświadczaniu rzeczywistości bez jej oceniania. Naszą uwagę możemy skierować na to, co widzimy, słyszymy lub czujemy. Kluczowe jest doświadczenie tu i teraz. Bez oceniania, czyli nakładania filtra deformującego nasze postrzeganie.

Mindfulness to wolność, bo daje przyzwolenie na odczuwanie wszystkich emocji poprzez traktowanie ich jak przypływy i odpływy. Mindfulness to elastyczność, bo pozwala na indywidualny wybór techniki, najbardziej odpowiadającej naszym potrzebom i możliwościom. Mindfulnes to prostota, bo ćwiczenia są łatwe i można je wykonywać o każdej porze dnia i w różnych okolicznościach. Mindfulness to rozwój i pomoc, bo służy małemu i dużemu człowiekowi w doskonaleniu relacji z otoczeniem. Mindfulness to skuteczność – o ile będziemy systematycznie trenować.

Innowacja pedagogiczna

Uwzględniając liczne atuty mindfulness oraz własne wieloletnie obserwacje w pracy z dziećmi przewlekle chorymi w szkole szpitalnej, stworzyłam innowację pedagogiczną. Jest odpowiedzią na problematyczną rzeczywistość, w której dominują: lęk, smutek, złość, rozdrażnienie, dezorientacja, zaburzenie poczucia bezpieczeństwa, trudności w odreagowaniu nielubianych odczuć, brak czasu i miejsca na rozmowę o swych przeżyciach, częste zmiany nastroju, ogromna potrzeba fizycznego i psychicznego spokoju.

Uczniom odbywającym edukację w specyficznych warunkach najbardziej doskwiera brak znajomości odpowiednich metod redukcji stresu oraz akceptacji rzeczywistości.

Dlatego podjęłam się opracowania innowacji pt. Uważne koraliki (nazwa od ćwiczenia na koncentrację – nawlekania koralików), która pomaga w codziennych trudnościach dzięki wykorzystaniu szerokiego wachlarza technik, ćwiczeń, zabaw, zadań dla dzieci oraz ich rodziców.

Mindfulness to wolność, bo daje przyzwolenie na odczuwanie wszystkich emocji poprzez traktowanie ich jak przypływy i odpływy. Mindfulness to rozwój i pomoc, bo służy małemu i dużemu człowiekowi w doskonaleniu relacji z otoczeniem.

Jak trenowaliśmy? Zajęcia dotyczyły następujących sfer: 1.Oddech – zestawy ćwiczeń oddechowych. 2. Zmysły – trening polisensoryczny. 3. Ciało – ćwiczenia rozluźniające, wyciszające, rozciągające, automasaż. 4. Emocje – wyrażanie i kontrolowanie ekspresji i uczuć. 5. Myśli – poznawanie mechanizmu zniekształceń poznawczych. 6.Relacje z innymi – lekcje życzliwości. 7. Dobranocki – trening relaksacyjny. Kwestią priorytetową było dostosowanie tematyki do aktualnej kondycji psychofizycznej, wieku, zainteresowań i aktualnych potrzeb ucznia. W trakcie realizacji innowacji tworzyłam Zeszyty przyjemności ze spersonalizowanymi zadaniami i zabawami dla poszczególnych dzieci. Starałam się być dyskretnym przewodnikiem, inspirującym do odkrywania i nazywania emocji, odczuć i nowych doświadczeń. Miałam ogromną przyjemność patrzeć na samodzielną praktykę dzieci i rodziców, którzy często stawali się kreatorami zajęć, zyskując poczucie sprawczości. Najlepszą oceną mojej pracy (poza formalną ewaluacją) były reakcje uczestników oraz widoczne zmiany w postawach i zachowaniach osób praktykujących (rozluźnienie ciała, opanowanie nadpobudliwości ruchowej, zaciekawienie, entuzjazm).

Mindfulness na lekcji

Zachęcam nauczycieli do wprowadzenia elementów uniwersalnego treningu uważności w szkole. Bez wątpienia uatrakcyjnia to proces edukacji, ale nade wszystko poprawia koncentrację, sprzyja rozwojowi wyobraźni i kreatywności, uczy technik relaksacji i pozwala na budowanie satysfakcjonujących relacji. Poniżej kilka przykładów ćwiczeń bez ograniczeń wiekowych, czasowych, lokalowych:

Oddech: oddychaj jak zwykle, w swoim tempie, licz od10 do 1; ręka na brzuchu, który jest jak balonik – przy wdechu napełnienia się, przy wydechu – opróżnia.

Zmysły: poszukaj czterech przedmiotów, np. w kolorze brązowym; posłuchaj trzech odgłosów w otoczeniu; dotknij dwóch różnych faktur; powąchaj jeden zapach z otoczenia, jakie są Twoje odczucia?

Emocje: rozpoznaj je i odpowiedz za pomocą kciuka (do góry – tak; na dół – nie; pośrodku – czuję coś pośredniego). Zadajemy dzieciom różne pytania, pozwalające uświadomić im własne samopoczucie, np.: Czy łatwo jest ci teraz siedzieć spokojnie? Masz dużo energii? Jesteś spięty?

To tylko drobna próbka z bogatego arsenału metod i technik. Stworzenie zestawu ćwiczeń wymaga uwzględnienia wieku i potrzeb uczniów, okoliczności oraz możliwości czasowych. Inspiracje znajdą Państwo w poniższej bibliografii.

Marta Roszczak pedagog terapeuta, oligofrenopedagog, biblioterapeuta, wychowawca zajęć pozalekcyjnych w Zespole Szkół nr 110 dla Dzieci Przewlekle Chorych przy Szpitalu Klinicznym im. Karola Jonschera w Poznaniu.

Bibilografia

1. Eline Snel, Daj przestrzeń i bądź blisko, CoJaNATo, Warszawa, 2017
2. Eline Snel, Uważność i spokój żabki, CoJaNaTo, Warszawa, 2010
3. Susan Kaiser Greenland, Zabawa w uważność, Galaktyka, Łódź, 2017
4. Uz Afzal, Mindfulness dla dzieci, Studiokoloru, Łódź, 2020
5. Carole P.Roman, J.Robin Albertson-Wren, Mindfulness dla dzieci, Sensus, Gliwice, 2020
6. Goldie Hawn, Wendy Holden, 10 minut uważności, Laurum, Warszawa, 2020