Cudzoziemiec w greckiej szkole

Migranci uczą się języka greckiego w zwykłych szkołach lub szkołach wielokulturowych. Te drugie są rozsiane po całej Grecji i kształcą na trzech poziomach edukacji: podstawowym, gimnazjalnym i licealnym.

W szkołach wielokulturowych uczniowie z doświadczeniem migracyjnym mają specjalny dwuletni program kształcenia (ang. reception class). Dzieci objęte tym tokiem kształcenia w pierwszym roku uczą się 15 godzin języka greckiego w grupach dla cudzoziemców, pozostałe lekcje (język angielski, język niemiecki, matematyka, informatyka, wychowanie fizyczne, ekonomia domowa) mają z uczniami pochodzenia greckiego. W drugim roku nauki jest mniej godzin języka greckiego (7-8 tygodniowo), ale dzieci z doświadczeniem migracji mają za to więcej lekcji w regularnych klasach, tj. z uczniami greckimi.

Pozostali uczniowie z doświadczeniem migracji uczęszczają do zwykłych szkół, w których uczą się języka greckiego podczas dodatkowych kursów – kilka godzin tygodniowo. Dzieci przebywające w ośrodkach dla uchodźców mogą się uczyć w miejscu zakwaterowania. Trzeba też wiedzieć, że niektóre dzieci przebywają w Grecji bez dorosłych opiekunów/rodziców. W takich przypadkach zakwaterowywane są w specjalnych hotelach prowadzonych przez organizacje pozarządowe i tam też mogą pobierać naukę.

Wizyta w Janinie

Wielokulturową szkołę (ang. multicultural school) w Janinie mieliśmy okazję odwiedzić w październiku 2021 roku w ramach międzynarodowego (Polska, Niemcy, Irlandia, Grecja) projektu MaMLiSE. Naszym zadaniem jest przygotowanie wsparcia dla nauczycieli pracujących z uczniami dwujęzycznymi.

Gimnazjum w Janinie jest niedużą szkołą. Uczęszcza do niej około 140 uczniów, w tym ponad 30 uczniów to cudzoziemcy z Iraku, Afganistanu, Syrii, Pakistanu i Algierii. Jest to jedna z 26 szkół wielokulturowych w Grecji i to do nich są w większości kierowane dzieci przyjeżdżające z innych krajów.

Podczas wizyty studyjnej mieliśmy okazję obserwować lekcje języka greckiego dla cudzoziemców (ang. reception class), języka angielskiego, matematyki, biologii, ekonomii domowej oraz wychowania fizycznego.

Lekcja języka greckiego dotyczyła porannej rutyny. Uczniowie pracowali w laboratorium komputerowym i część zadań rozwiązywali online. Celem zajęć było opanowanie słownictwa i struktur umożliwiających sformułowanie wypowiedzi dotyczących porannych czynności (wstaję, myję się, wychodzę z domu, żegnam się). Uczniowie najpierw dopasowywali słownictwo do obrazków i słuchali dźwięków codziennych czynności, następnie układali tekst z rozsypanki zdaniowej i opowiadali o swoim dniu. Osoby bardziej zaawansowane mogły również pisać. Podczas prezentacji ustnych uczniowie mówili najpierw w swoim pierwszym języku, a następnie w języku greckim. Takie podejście jest, jak mówiły nauczycielki, powszechne w szkole. Zachęca się bowiem uczniów do pielęgnowania znajomości języka pierwszego/ojczystego. Mottem szkoły jest „przyzwolenie na wielojęzyczność”, gdyż tak naprawdę większe znaczenie ma uczenie się niż to, w jakim języku się ono odbywa.

fot. Izabela Czerniejewska Gimnazjum w Janinie (Grecja). Uczniowie na lekcji matematyki o ułamkach.

Trudności metodyczne

Obserwacje pozostałych lekcji pokazały, jak istotna jest rola nauczyciela prowadzącego zajęcia w klasie wielokulturowej i sposoby pracy z uczniami. Podobnie jak w Polsce w klasach z cudzoziemcami, pojawiła się konieczność dostosowania materiału do możliwości wszystkich uczniów. Przysparza to trudności w prowadzeniu lekcji w taki sposób, żeby wszyscy uczniowie efektywnie przyswajali wiedzę.

Specyfika przedmiotów również odgrywa niebagatelną rolę. Na przykład na lekcji języka angielskiego nauczycielka mogła bazować na jego opanowaniu zarówno przez dzieci cudzoziemskie, jak i greckie. Prowadziła zatem lekcję w języku angielskim, sporadycznie tłumacząc wybrane zwroty na język grecki. Na lekcji biologii we wprowadzeniu do świata kręgowców i bezkręgowców pomogły filmy na YouTube. Ich poziom językowy był jednak zdecydowanie za wysoki, a wystarczyłoby wprowadzenie słownictwa przed prezentacją filmów. Na lekcji matematyki sprzymierzeńcem okazał się uniwersalny język obliczeń i zapisów ułamków, dodatkowo ilustrowany graficznie. Na lekcjach wychowania fizycznego uczniowie tańczyli, poznając jednocześnie greckie dziedzictwo kulturowe. Na zajęciach gospodarstwa domowego nauczyciel używał pantomimy, gestykulacji i mimiki, aby uświadomić uczniom różnice między komunikacją werbalną a niewerbalną. Na tablicy podsumował zebrane wnioski w postaci mapy myśli.

Nauczyciele wkładali mnóstwo czasu, pracy i serca, aby przygotować atrakcyjne zajęcia. Uczniowie chętnie też współpracowali z nauczycielami. Panowała dobra atmosfera. Można było jednak dostrzec, że nauczyciele prowadzili lekcje intuicyjnie, a sposób dostosowywania materiałów i metody nauczania nie zawsze były efektywne. Przykładowo, na jednej z lekcji klasa została podzielona na grupy, które jednak bardziej rywalizowały o punkty niż współpracowały. Na innym przedmiocie nowa dla uczniów terminologia nie była prezentowana w języku greckim, nie mieli więc możliwości upewnienia się, czy dobrze rozumieją pojęcia (np. licznik i mianownik na matematyce, kręgowce i bezkręgowce na biologii). Czasami nauczyciele używali zbyt wielu technik prezentacyjnych, co powodowało „przeładowanie kognitywne”, zwłaszcza w przypadku materiałów graficznych i filmów.

Motywacja do nauki

Jednym z największych problemów uczniów z doświadczeniem migracyjnym jest motywacja do uczenia się języka greckiego. Część rodzin nie chce na stałe pozostać w Grecji, planując osiedlenie się w innym kraju europejskim. Jednak, żeby kontynuować naukę w obecnym kraju pobytu, potrzebują chociażby minimalnej znajomości języka urzędowego.

Z jej wypowiedzi płynęło ważne przesłanie, które stało się nieformalnym mottem naszego projektu: Szkoła ma znaczenie! (ang. School matters) − ma znaczenie jako miejsce przygotowujące do dalszego rozwoju i życia w nowych warunkach, w każdym kraju europejskim.

Więcej informacji o projekcie MaMLiSE https://www.facebook.com/mamliseproject oraz https://mamlise.amu.edu.pl/

	dr Izabela Czerniejewska specjalistka w ODN w Poznaniu ds. uczniów imigrantów; autorka książki Edukacja wielokulturowa. Działania podejmowane w Polsce; uczestniczy w badaniach naukowych dotyczących integracji cudzoziemców, uchodźców oraz migracji powrotnych do Polski; prezeska Fundacji Centrum Badań Migracyjnych
	prof. UAM dr hab. Anna Szczepaniak-Kozak wykłada w Szkole Języków i Literatury Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; autorka trzech książek i ponad 50 prac naukowych; współredaktorka sześciu monografii kierowniczka projektu MaMLiSE (Majority and Minority Languages in School Environment: Helping teachers, pupils and parents)